Diversiteit bij de Dobermann

hoe krijgen we het terug?

Wat is een rashond?

In de biologie wordt de term ‘ras’ gebruikt voor vormen van dieren en groepen van planten die door de mens door veredeling zijn aangepast en niet op een natuurlijke wijze zijn ontstaan. Rassen komen voor binnen soorten en ondersoorten van planten en dieren en andere organismen.

Een ras wordt als zodanig erkend wanneer het consistent bepaalde kenmerken en eigenschappen vertoont. Meestal wordt dit vastgesteld door fokstandaarden die zijn opgesteld door officiële hondenverenigingen. Een belangrijk aspect is het behoud van genetische zuiverheid binnen de populatie.

En daar gaat het fout. Die genetische zuiverheid is een gevolg van inteelt en lijnteelt. Alle rastypische eigenschappen worden hierdoor vastgelegd, maar ook genetische fouten. Een ras dat te kampen heeft met weinig genetische variatie zal last krijgen van een inteeltdepressie. De algehele gezondheid gaat achteruit, de vruchtbaarheid loopt terug, nesten worden kleiner.

Inteelt, lijnteelt, diversiteit

Het is dus van cruciaal belang om te zorgen voor genetische variatie/diversiteit, wil je een ras gezond houden. Maar hoe kun je dat bereiken bij een ras dat al zo zwaar getroffen is door inteelt en lijnteelt?

Een Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat er winst valt te behalen uit het kruisen van Europese en Amerikaanse lijnen. Het volledige onderzoek is hier te lezen, hieronder een korte samenvatting.

Achtergrond
Dit onderzoek analyseerde fenotypische gegevens en genotyperingsgegevens van twee wetenschappelijke onderzoeken, ‘Doberman Health Surveys’ en ‘The Doberman Diversity Project’, om de homozygotie, diversiteit en het risico op aandoeningen bij Dobermanns te onderzoeken op basis van geografische locatie en fokdoel.

Resultaten
1. Levensverwachting en doodsoorzaken
De levensverwachting van een Dobermann is 9,1 jaar.
Belangrijkste doodsoorzaken: hartziekten (28%) en kanker (14%).

2. Genetische analyse
Dobermanns zijn genetisch onderverdeeld in vier hoofdgroepen: Europees show, Amerikaanse show, Europees werk en Amerikaans huisdier/informeel.
Vier genomische regio’s (op CFA3 en CFA31) vertonen hoge fixatie bij 90% van de onderzochte honden.
Effectieve populatiegrootte (Ne) varieert tussen 70-236. Het gemiddelde inteeltniveau is 40%, met een minimum van 15% bij gemixte Europese en Amerikaanse Dobermanns.

3. Geografische verschillen
Amerikaanse Dobermanns hebben een hoger risico op bepaalde ziekten zoals cervicale spondylomyelopathie (CS), terwijl Europese werkhonden minder risico hebben op osteosarcoom.

Conclusies
Verbetering van de rasdiversiteit moet zich richten op regio’s met de hoogste fixatie.
Het verhogen van de frequentie van zeldzamere haplotypes moet zorgvuldig gebeuren om mutatiebelasting te voorkomen.
Toekomstige analyses kunnen zich richten op genetische risico’s voor hartziekten en kanker.

Historische achtergrond
De Dobermann werd eind 19e eeuw ontwikkeld door Karl Friedrich Louis Dobermann in Duitsland, als werkhond voor persoonlijke bescherming.
Het ras is geëxporteerd en aangepast voor verschillende doeleinden, wat heeft geleid tot variatie in fokdoelstellingen en fysieke kenmerken.

Analyse van gegevens
Genotyperingsdata van 3.226 honden toonde verschillen in inteelt en genetische diversiteit tussen regionale populaties.
Analyses suggereren dat inteelt bijdraagt aan een kortere levensduur en hogere ziekterisico’s.

Aanbevelingen
Bevorder rasdiversiteit door te focussen op genetische gebieden met hoge fixatie.
Zorg voor evenwicht bij het herintroduceren van genetische variatie om negatieve gezondheidsgevolgen te vermijden.

In deze video geeft Dr. Sopie Liu uitleg over het onderzoek.

DNA-tests: het belang van Embark voor Dobermanns

Er zijn heel veel DNA-tests op de markt. Nieuw op gebied van DNA-tests voor (ras)honden is het testen op het gehele genoom: ‘whole genome sequencing’. Hierbij wordt elk stukje DNA ontrafeld en getest.
Dit kan bij honden sinds 2005, toen werd voor het eerst het gehele DNA van één hond in kaart gebracht. Met deze waardevolle informatie weten wetenschappers nu hoe het genetische plaatje van de diersoort hond er uit ziet en kunnen heel veel erfelijke kenmerken gevonden worden met maar één test.

Eén van de laboratoria die zo’n soort test aanbiedt voor honden is het Amerikaanse bedrijf Embark. Het handige van de Embarktest is dat alle bovenstaande gegevens worden verzameld door middel van slechts één DNA-swab. Met zo’n ‘swab’ wordt wangslijmvlies afgenomen dat op meer dan 200.000 markers wordt getest.
Een marker is een plek op het DNA waarvan we exact weten welke eigenschap daar ligt. Dit kan zijn de vachtkleur, de oorlengte, maar ook de aanleg voor een erfelijke ziekte. Op dit moment is er wereldwijd geen ander laboratorium dat zo breed test als Embark, wat hun test vooruitstrevend maakt voor de hondenfokkerij.

Omdat er veel breder wordt getest, is de Embarktest ook niet te vergelijken met een enkele DNA test voor een ziekte of kenmerk, zoals we bijvoorbeeld kennen van de DNA test voor ziektes als von Willebrand of PRA. De Embarktest omvat dus heel veel meer.

Gezondheid en genetica
De uitslag van de Embarktest geeft alle relevante informatie voor hondeneigenaren. Die uitslag is opgedeeld in drie categorieën: gezondheid, ras (en genetische afkomst, leer uit welk
werelddeel het DNA van je hond oorspronkelijk komt) en fysieke kenmerken. Onder fysieke kenmerken (traits) vallen alle kenmerken waar we op kunnen testen die niet te maken hebben met de gezondheid van de hond, zoals de vachtkleur, vachtlengte- en structuur, oogkleur en lichaamsbouw. Hoewel deze laatste categorie altijd leuk is om te weten – je kunt er bijvoorbeeld mee voorspellen of er (on)gewenste kleuren aanwezig zijn – is vooral de gezondheid belangrijk voor fokkers.
De Embarktest bevat voor vrijwel alle rassen wel een of meerdere speficieke testen. Er wordt op meer dan 200 verschillende aandoeningen getest. Dit is een heel breed pakket waarvan
natuurlijk niet alles bij alle rassen voorkomt. Toch kan het goed zijn om te weten wat je hond bij zich draagt in z’n genenpakket.
Als een hond lijder blijkt van een bepaalde erfelijke ziekte zal Embark de eigenaar hiervan op de hoogte stellen per e-mail met de benodigde informatie: hoe vererft het, wat betekent het voor mijn hond en wat kan ik doen om het risico op ziekte te verkleinen?

Inteelt en diversiteit
Een tweede waardevolle tool van de Embarktest is de categorie ‘inbreeding & diversity’. Er komt steeds meer aandacht voor het belang van genetische diversiteit voor rashonden. Omdat genen in paren voorkomen en de meeste erfelijke ziektes tot uiting komen als de hond twee kopieën van het gen heeft, heeft een hond met veel genetische diversiteit een verkleinde kans op erfelijke aandoeningen. Het dier kan bijvoorbeeld wel een gen van een aandoening bij zich dragen, maar zal er bij een autosomaal recessieve vererving zelf niet ziek van worden.

Tegelijkertijd worden rashonden opgebouwd uit een kleine selectie grondleggers waardoor de diversiteit maar beperkt is. De Embarktest brengt in kaart hoe genetisch divers je hond nu precies is.
Het hele genoom wordt uitgetekend, met de ‘ingeteelde gebieden’ in kleur aangegeven. Zodra er meer fokdieren getest worden via Embark geeft dit nog een extra mogelijkheid: als zowel de reu als teef getest zijn, kan worden berekend op welke gebieden en in welke mate de nakomelingen genetisch divers zullen zijn. Dit geeft fokkers voor het eerst de mogelijkheid om doelgericht te fokken voor behoud van de genetische diversiteit die er is in het ras.

COI (genetisch bepaalde inteelt coëfficiënt)
Het COI (inteeltpercentage) wordt door Embark berekend op DNA-niveau. De meeste fokkers zijn wel bekend met het COI van hun nesten op papier, maar hier zitten een aantal nadelen aan: ten eerste wordt het COI meestal standaard berekend over zes generaties. Alle inteelt die vóór die zes generaties is voorgekomen wordt niet meegenomen in de berekening, waardoor een onvolledig beeld ontstaat. Voor het ware getal moet het COI worden berekend over alle generaties.

Een ander nadeel van de traditionele COI-berekening is dat het gebeurt op basis van informatie op papier. Fouten in de stamboom of gesjoemel met namen in het verleden zorgen daarom voor een berekening die niet klopt. Door via Embark te testen wordt het ware COI bekend, zonder misvattingen door fouten in een stamboom of database. Dit vertelt de eigenaar niet alleen het inteeltpercentage van de hond, maar zet deze ook af tegen het rasgemiddelde en het gemiddelde van alle rashonden.

Maar Embark is meer dan alleen een DNA-test

Naast het identificeren van gezondheidsrisico’s, speelt Embark ook een cruciale rol in het bevorderen van de genetische diversiteit binnen het ras. De Matchmaker Tool van Embark is ontworpen om fokkers te helpen bij het vinden van genetisch compatibele partners voor hun honden. Dit is hoe het werkt:

Genetische diversiteit verhogen: door gebruik te maken van uitgebreide genetische data, helpt de Matchmaker Tool bij het vinden van fokpartners die genetisch divers zijn. Dit vermindert de kans op erfelijke aandoeningen en versterkt de algehele genetische gezondheid van het ras.
Geïnformeerde fokkeuzes: de tool analyseert de genetische profielen van honden en geeft aanbevelingen voor de beste matches. Dit helpt fokkers om paringen te plannen die niet alleen de diversiteit vergroten, maar ook bijdragen aan het verminderen van specifieke gezondheidsrisico’s.
Betere gezondheid voor toekomstige generaties: door te focussen op genetische diversiteit en gezondheid, draagt de Matchmaker Tool bij aan het creëren van een sterkere, gezondere toekomstige generatie Dobermanns.

Waarom Embark?

Het gebruik van Embark biedt vele voordelen voor zowel eigenaren als fokkers van Dobermanns:

Preventieve zorg: vroegtijdige detectie van gezondheidsproblemen betekent dat je snel kunt handelen om de levenskwaliteit van je hond te verbeteren.
Geïnformeerd fokken: met gedetailleerde genetische informatie kunnen fokkers beslissingen nemen die de gezondheid van het ras als geheel verbeteren.
Verbeterde diversiteit: door genetische diversiteit te bevorderen, helpen we de gezondheid en het welzijn van de Dobermannpopulatie op de lange termijn te verbeteren.

Wij geloven we dat Embark een krachtig middel is om de toekomst van de Dobermann te waarborgen. Door samen te werken en gebruik te maken van deze geavanceerde genetische technologie, kunnen we bijdragen aan gezondere en meer veerkrachtige Dobermanns.